به ضايعات فولادي كم كربن آهن قراضه می گویند كه با عناوین ضايعات آهن يا فولادي يا فولادي ساده و ضايعات نيز شناخته می شود. آهن فلزي است كه بعد از مصرف مجددا ذوب می گردد و دراصطلاح برگشتپذير می باشد . يعنيمحصولات آهني را پس از مصرف، می توان دوباره به صورت قراضه ذوب کردد.
به آمادهسازی مواد برای استفاده مجدد بازیافت می گویند. موادی که به طور معمول قابل بازیافت هستند عبارتند از آهن آلات قراضه، آهن، پلاستیک، شیشه، کاغذ، مقوا، بعضی از مواد شیمیایی زباله که بازیافت شده و تبدیل به کود کمپوست می شود .
بازیافت مانع ضایع شدن منابع پرثمر وسرمایه های ملی می شود و مصرف مواد خام و مصرف انرژی را کم می کند. ایجاد گازهای گلخانهای نیز با این کار کاهش مییابد. بازیافت آهن و فولاد : فولاد دارای بیشترین حجم تولید در بین فلزات می باشد وقیمت ارزان تری نسبت به دیگر فلزات دارد و بالاترین ارزش ناخالص نیز به آن تعلق می گیرد.
درصنایعی مثل سازه ها، ساختمان ها، ماشین آلات، تجهیزات، دستگاه ها و خودروسازی به طور معمول فولاد بکار برده می شود و نتیجه این می شود که بیشترین مواد بازیافتی در این صنایع نهفته هستند. قراضه آهن و فولاد ماده اولیه مناسبی برای ساخت محصولات فولادی جدید به حساب می آیند. میزان تولید بسیار زیاد آهن و فولاد موجب شد که در قرن دوازدهم نیاز به صنعت فرآوری قراضه از منابع ثانویه احساس شده و این صنعت پا بگیرد. طبقه بندی آهن قراضه را عیار آهن موجود در آن مشخص می کند و بر اساس این طبقه بندی برای ذوب در کوره های فولاد سازی مهیا می شود. قراضه حاصل از صنایع آهن و فولاد به دو دسته کلی داخلی و خارجی تقسیم می شود.
09133187343
1) قراضه داخلی :
تمام مراحل فولاد سازی و ساخت محصول قراضه داخلی را به ما می دهد . فولاد مذاب از کوره به صورت شمش، تختال و شمشال ریخته می گردد. ریخته گری شمش با نورد اولیه دنبال شده و اندازه های بالایی قراضه به شکل پوسته، برش های انتهایی و زائده ها ساخته می شود. جمع کردن این قراضه در واحد مربوطه به آسانی صورت می گیرد و با توجه به نوع آلیاژ آن جداسازی می شود. این نوع قراضه ها از واحد تولیدی خارج نمی شوند چرا که اکثر واحدهای نورد فولاد ظرفیت فولادسازی خام را نیز دارند. بنابراین قراضه های داخلی در چرخه صنعت فولاد باقی می مانند و در آمارهایی کهبه بازیافت فولاد مربوط می شود ثبت نمی شود . لازم به ذکر است که پیشرفت های صنعتی که این اواخر باعث کاهش درخور توجه تولید قراضه داخلی گشته است.
2) قراضه خارجی :
بازیافت قراضه خارجی به دو دسته جدید و قدیمی تقسیم می گردد. قراضه صنعتی جدید که به وسیله تهیه کنندگان محصولات نهایی فولاد ساخته می شود، که شامل: قراضه حاصل از فرآوری صفحات به بدنه خودرو، مفتول به ابزار و سیم به میخ می شود. کیفیت این نوع قراضه ها مشخص است. اکثر این نوع از قراضه ها مانند قراضه داخلی محصول مرحله نورد می باشند. این قراضه شامل برش ها و زائده های صفحات و مفتول و محصولات معیوب می باشند که از لحاظ آلیاژ نوع مشخصی داشته و فاقد آلودگی هستند. این نوع قراضه کیفیت اولیه را دارند، چرا که ترکیب شیمیایی آن معلوم می باشد. انواع دیگر این نوع از قراضه شامل براده و تراشه ایجاد شده از ماشین کاری و دیگر مواد ساخته شده از نورد، سوراخ کاری و برش کاری فلز هستند. ترکیب های آلیاژی این مواد مختلف بوده و اکثراً آلوده به روغن، رنگ و سایر فلزات هستند. قراضه قدیمی یا فرسوده نیز محصول فولادی رایجی است که عمر کارکرد آنها تمام شده است. منابع عمده قراضه قدیمی عبارت است از : قراضه خودرو، قراضه وسایل خانگی مثل یخچال و فریزر، اجزای ساختمانی، پل ها و غیره ... .
برای تامین منابع لازم برای آهن قراضه بایستی از جایگاه ضایعات فلزي ایجاد شده از لوازم خانگي و بستهبندي مواد غذايي، ضايعات اماكن عمومي، ضايعات صنايع توليدي و محصولات فولادي و برگشتي ضايعات ایجاد شده از خطوط ساخت فولادسازيها، خودروسازيها، پرسكاريها، لوازم خانگي سازيها، كشتيسازيها، ماشينسازيها، قطعهسازيها، دكلهاي انتقال نيرو، راهآهن، صنايع نفت و پتروشيمي، صنايع كارخانجات سيمان، سدسازيها، پلسازي، تاسيسات از هر جمله ، صنايع ماشينآلات كشاورزي، آهنگري و ريختهگري، آهنآلات باقیمانده از خرابي سيل و زلزله، تخريب خانه قدیمی و فرسوده، جدا سازی اجزای كشتيها و واگن قطارها و بازسازي خطوط ريل راهآهن و ماشينآلات راهسازي و انواع خودروهاي از رده خارج و بازسازي خطوط توليد استفاده شود .
خواص شيميايي قراضه ها مستقیماً با نوع توليد و درجه فولاد ساخته شده بستگی دارد كه شامل يكسري عناصر مفيد و مضر مي باشد. آهن قراضه احتمالاً فلزاتي مثل مس ، قلع ، روي و نا فلزاتي مثل فسفر و گوگرد را در خود داشته باشد. عناصر گفته شده موجب میشوند كيفيت فولاد کاهش یابد . بنابراین انواع آهن قراضه به خصوص آنهايي كه عناصر فوق الذكر را دارا هستند بایستی بازرسي و تفكيك شوند .در نتیجه درصد مصرف انواع آهن قراضه، برای شارژ كوره ها برحسب نوع فولاد توليدي متفاوت می باشد. همین مطلب موجب اهمیت یافتن تركيب شيميايي قراضه براي ساخت انواع فولادهاي ساختماني و فولادهاي آلياژي و مخصوص می باشد.
از آهن قراضهدر تمام جهان غالبا براي بازيافت و استفاده دوباره در خطوط توليد استفاده می شود. در حال حاضر در كشورهاي توسعه یافته افزون بر طبقهبندي و تفکیک های تميز و با دقت، آن را پودر کرده و با افزودنيهاي مورد نياز در صنايع قطعهسازي بستهبندي شده و می فروشند. در ایران همچون گذشته براي ذوب در كورهها استفاده می شود. درصنايع ريختهگري براي ساخت محصولات چدني از كوره القائي کاربر دارد كه حرارت آن تا ۱۴۵۰ درجه سانتيگراد بالا می رود و در صنعت فولاد سازي از كورههاي قوس الكتريكي كه حرارت تا ۱۹۵۰ تا ۲۰۰۰ درجه سانتيگراد را نشان می دهد کاربرد دارد. در ريختهگريهاي سنتي هم از كورههاي گردون بیش از يك تني استفاده ميگردد. نخست از آهن قراضههاي پرسي كه متشکل از ورقهاي نازك است در داخل كوره بارگيري کرده و از آنجا که اين نوع قراضه زودتر ذوب ميشود، براي شارژ كوره و تقريب يك سوم كوره اين نوع آهن قراضههاي پرسي به کار برده می شوند و پس از ذوب اين قراضه ، قراضههايي با ضخامت بيشتر يا به نقلی قراضه فروشها كلفت بار را در داخل كوره ميريزند كه با توجه به ذوبي كه در داخل كوره موجود است، در مدت زمان کوتاه تری اين نوع قراضهها به حالت مذاب در می آید. در كورهها غالباً يك ساعت و نيم تا دو ساعت ذوب كامل می گردد و بعد از سرباره يا شلاكهگيري، مواد افزودني برای استاندارد شدن ذوب براي محصول خاصي كه مورد نظر می باشد، به ذوب اضافه ميگردد. پس از آن = برای انجام آنالیز از واحد ذوب نمونه ذوب به آزمايشگاه فرستاده می شود. آزمايشگاه بعد از آزمايشهاي شيميايي و مكانيكي نتایج را به واحد ذوب گزارش می نماید تا اينكه آناليز ذوب دقيقا براساس استاندارد شود. در اين صورت ضايعات آهن قراضه به محصولي استاندارد تبديل شده و از هر نظر مشابه محصول نو می باشد كه از شمش و يا آهن اسفنجي ساخته شده است.
انواع رایج و معمول آهن قراضه در بازار عبارتند از: قيچي سنگين، قيچي متوسط، سبك بار، روغني و پرسي. البته آنچه در اکثر كارخانجات مصرف كننده داخلي مرسوم است : ويژه، سنگين ۱، سنگين ۲، متوسط ۱، متوسط ۲، سبك ۱، سبك ۲، سبك ۳، پرسي بدنه، بدنه باز، پرسي مخلوط، سفاله يا تراشه حاصل از تراشكاريها به صورت فله و بلوكه يا پرس شده، گالوانيزه (پرسي و باز)، ته پاتيل، پرسي روغني درجه يك (خرده ورق يا كناره ورق روغني بلوكه شده ۱۰۰درصد روغني زنگ نزده) و پرسي روغني درجه ۲.
قراضه ویژه : رینگ، ورق روغنی و سیاه فاقد زنگ زدگی، قالب بتن ، سر تیر آهن، تکه نبشی، تکه ناودانی ، انواع میلگرد و چهار پهلوی کوتاه قد، لوله سیاه ضخیم ، کناره ورق های ضخیم، انواع تسمه های آهنی ضخیم، قالب های بتنی( با کسر) رینگ اتومبیل ، موتور یخچال پله شده ( با کسر) ، پرسی میلگرد.
درجه ۱: میلگرد کلافی، لوله گوشتی ، لوله سیاه صنعتی، قوطی و پروفیل جات بدون زنگ زدگی ، شاسی اتومبیل سنگین، سر و ته آبگرمکن بدون رسوب ، انواع لوازم موتوری سبک و سنگین ، آهن آلات شرکت برقی با مجوز، انواع ورقهای روغنی و سیاه رنگ دار، سر و ته شوفاژ بدون رسوب(با کسر)، ریل قطار، انواع چرخ دنده.
ویژگی ها:
درجه ۲: ضایعات درب و پنجره های مستعمل، آبگرمکن بدون رسوب برش خورده، بلند بار ، لوله بار سبک،تنه دوچرخه و موتور سیکلت ، لوله بار گالوانیزه، سیم جوش(با سی درصد کسر) ، انواع توری، میلگرد کلاف شده ، اتصالات گالوانیزه، تسمه های کلاف شده ، فنرهای بانداژ و بسته بندی فاقد زنگ زدگی، ورقهای گالوانیزه
ویژگی ها:
درجه ۳: اگزوز ماشین ،حلب بهداشتی فله، ورق گالوانیزه کهنه و رنگ شده
درجه ۴: شامل انواع پلیسه فاقد زنگ زدگی ( با حداقل دو درصد کسر)
ضایعات ممنوعه: کمک فنر، آلیاژی، سیم لاستیک، اگزوز، پلیسه و براده ، سرباره و شلاکه، هسته ترانس، دینام، ضایعات پولکی، کوره برگشتی، چدن سفید، میخ و قطعات ماشین، دیفرانسیل اتومبیل ، آبگرمکن سالم ، انواع کپسول و مخازن درب بسته، انواع فیلتر روغنی ، انواع مواد جنگی
البته لازم به ذکر است که برای تمام بارهای بالای یک متر هزینه برشکاری کسر می شود.
1-قراضه آزاد: به قراضه هایی که بعد از جمع آوری و آماده سازی بدون بسته بندی استفاده می شوند قراضه آزاد میگویند. : این قراضه انواع قراضه های برگشتی واحدهای صنعتی ( قراضه نو) قراضه کهنه و قراضه های مخلوط را شامل می شود.
2- قراضه های برگشتی واحدهای صنعتی ( قراضه نو) : به انواع قراضه هایی ایجاد شده در مراحل تولید فولاد خام یا محصول نهایی در واحدهای صنعتی و با توجه به اینکه نو می باشند غالبا فاقد زنگ زدگی هستند قراضه های برگشتی می گویند. این قراضه انواع خرسک، قطعات تختال، شمال، شمشه و … را شامل می شود.
3- قراضه های کهنه : قراضه هایی که در جریان مراحل متفاوت مصرف محصولات فولادی ایجاد می شوند را با نام قراضه کهنه می شناسیم.
4-قراضه های مخلوط : قراضه هایی متشکل از مخلوط انواع قراضه ها را قراضه مخلوط می نامند.
5-قراضه های بسته : قراضه هایی که به دلیل افزایش وزن مخصوص ظاهری و یا آسانی در حمل و نقل و جابجایی، بسته بندی می گردند.
6-قراضه های سبک بار : به انواع قراضه هایی که وزن مخصوص ظاهری آنها از ۰/۵ تا ۰/۸ تن بر متر مکعب است.
7-قراضه متوسط بار : قراضه هایی که وزن مخصوص ظاهری آنها از ۰/۸ تا ۱/۰ تن بر متر مکعب است.
8-قراضه سنگین بار: قراضه هایی که وزن مخصوص ظاهری آنها یک تن بر متر مکعب و یا بیشتر است.
۱- فلزات که دارای ترکیب آهن (آهنی) هستند: این گروه فلزاتی را شامل می شوند که در ترکیب اصلی آن ها ، آهن وجود داشته باشد ، مثل آهن و فولاد . این فلزات در بدنه ماشین های قدیمی، ابزارهای خانگی ، فلزاتی که در ساختار و اسکلت ساختمان استفاده می شوند ، ریل های راه آهن و . . . کاربرد دارند .در ایران این قسم از فلزات مورد توجه هستند و در صنعت ایران نقشی اساسی بر عهده دارند .
۲-فلزات که ترکیب آهن ندارند : فلزاتی در این گروه قرار دارند که ترکیب اصلی آن ها فاقد آهن هستند . برای نمونه می توان از آلومینیم نام برد که از آن فویل ها و قوطی های کنسرو ساخته می شود . فلزات دیگری نیز وجود دارند که فاقد آهن هستند مثل : مس ، سرب ، روی ، نیکل ، تیتانیوم ، کروم ، کبالت و . . . .
میزان این نوع فلزات از فلزات دارای آهن کم تر می باشد. سالانه در تمام جهان ، میلیون ها تن از این فلزات کهنه در کوره ها ذوب شده و ناخالصی های آن ها جدا سازی شده و به وسیله اشخاص متخصص قالب گیری و ریخته گری می شود و به اشکال متفاوتی تبدیل می شوند.